Sprowadzenie niebezpieczeństwa zagrożenia epidemiologicznego lub szerzenia się choroby zakaźnej

Zgod­nie z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go prze­stęp­stwo spro­wa­dze­nia nie­bez­pie­czeń­stwa zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go lub spro­wa­dze­nia nie­bez­pie­czeń­stwa sze­rze­nia się cho­ro­by zakaź­nej popeł­nia ten, kto powo­du­jąc zagro­że­nie epi­de­mio­lo­gicz­ne lub sze­rze­nie się cho­ro­by zakaź­nej albo zara­zy zwie­rzę­cej lub roślin­nej spro­wa­dza nie­bez­pie­czeń­stwo dla życia lub zdro­wia wie­lu osób albo dla mie­nia w wiel­kich rozmiarach.

Prze­stęp­stwo z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go zosta­je więc popeł­nio­ne wyłącz­nie, gdy zosta­ną łącz­nie speł­nio­ne nastę­pu­ją­ce przesłanki:

1. Spraw­ca spo­wo­do­wał stan zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go lub sze­rze­nia się cho­ro­by zakaź­nej albo zara­zy zwie­rzę­cej lub roślinnej.
2. Spraw­ca spro­wa­dził nie­bez­pie­czeń­stwo dla życia lub zdro­wia wie­lu osób albo dla mie­nia w wiel­kich rozmiarach

Zagrożenie epidemiologiczne lub szerzenie się choroby zakaźnej

Zarów­no w orzecz­nic­twie jak i w dok­try­nie pod­kre­śla się, że stan zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go oraz sze­rze­nia się cho­ro­by zakaź­nej nie są poję­cia­mi toż­sa­my­mi. Wyja­śnie­nie oby­dwu pojęć moż­na zna­leźć m.in. w orzecz­nic­twie Sądu Ape­la­cyj­ne­go w Lubli­nie, któ­ry w wyro­ku z dnia 14 mar­ca 2005 r., sygn. akt II AKa 51/05, stwier­dził, że:

Mając powyż­sze na uwa­dze, jak i pod­sta­wę nor­ma­tyw­ną legal­nych defi­ni­cji zawar­tych w usta­wie z dnia 6.9.2001 r. o cho­ro­bach zakaź­nych i zaka­że­niach (tekst jedn. Dz.U. nr 126 z 2001 r., poz. 1384 z późn. zm.), przez stan zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go nale­ży rozu­mieć moż­li­wość poja­wie­nia się na danym obsza­rze rów­no­cze­śnie lub w krót­kich odstę­pach cza­su znacz­nej licz­by zacho­ro­wań na okre­ślo­ną cho­ro­bę (naj­czę­ściej zakaź­ną), nato­miast sze­rze­nie się cho­ro­by zakaź­nej okre­śla stan zaawan­so­wa­ne­go zagro­że­nia kon­kret­ną cho­ro­bą, wywo­ła­ną przez drob­no­ustro­je lub ich tok­sycz­ne pro­duk­ty, a tak­że paso­ży­ty lub inne bio­lo­gicz­ne czyn­ni­ki cho­ro­bo­twór­cze, któ­re ze wzglę­du na cha­rak­ter i spo­sób prze­no­sze­nia, pro­wa­dzą do nie­kon­tro­lo­wa­nej eks­pan­sji tej cho­ro­by, ata­ku­jąc zdro­wie i życie ludzi.

Naj­waż­niej­szy­mi ele­men­ta­mi róż­ni­cu­ją­cy­mi prze­wi­dzia­ne w pkt 1 § 1 art. 165 KK posta­cie spraw­cze: “zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go” i “sze­rze­nia cho­ro­by zakaź­nej”, spro­wa­dza­ją­ce nie­bez­pie­czeń­stwo dla dóbr chro­nio­nych tym prze­pi­sem, są: po pierw­sze ‑rodzaj zacho­ro­wań gro­żą­cych ludziom, któ­re w przy­pad­ku epi­de­mii doty­czyć mogą tak­że innych cho­rób niż tyl­ko zakaź­nych, ale wywo­ła­nych np.: ska­że­nia­mi fizycz­ny­mi lub che­micz­ny­mi, po dru­gie — roz­le­głość tery­to­rial­na zasię­gu poten­cjal­ne­go zagro­że­nia cho­ro­ba­mi, któ­ry w przy­pad­ku epi­de­mii jest znacz­nie więk­szy, i po trze­cie — nara­sta­nie nie­bez­pie­czeń­stwa w cza­sie — od fazy zagro­że­nia roz­prze­strze­nia­niem się cho­ro­by epi­de­micz­nej, do fazy wywo­ła­nia cho­ro­by zakaź­nej, jako zarze­wia dal­sze­go sze­rze­nia się tej choroby.

Ele­men­ty te nie tyl­ko róż­ni­cu­ją dwo­ja­kie posta­cie popeł­nie­nia oma­wia­ne­go prze­stęp­stwa, ale decy­du­ją też o ska­li nie­bez­pie­czeń­stwa dla chro­nio­nych dóbr, a w rezul­ta­cie o stop­niu szko­dli­wo­ści spo­łecz­nej tego, skąd­inąd groź­ne­go przestępstwa.

Dla­te­go też, roz­po­zna­jąc spra­wę o popeł­nie­nie prze­stęp­stwa z art. 165 § 1 pkt 1 KK sąd winien pre­cy­zyj­nie usta­lić, któ­re z tych dwóch posta­ci prze­stęp­stwa mia­ło miej­sce i dokład­nie je okre­ślić w wyro­ku (art. 413 § 2 pkt 1 KPK), a w uza­sad­nie­niu wyka­zać nad­to, dla­cze­go przy­jął taką oce­nę (art. 424 § 2 KPK). Z tej powin­no­ści sąd pierw­szej instan­cji się nie wywiązał.

Powra­ca­jąc do inter­pre­ta­cji oma­wia­ne­go prze­pi­su nale­ży jesz­cze zauwa­żyć, że usta­wo­we zna­mię art. 165 § 1 pkt 1 KK, okre­ślo­ne poję­ciem: “sze­rze­nia się cho­ro­by zakaź­nej” nie jest czy­stą posta­cią prze­stęp­stwa z nara­że­nia, jak to ma miej­sce w przy­pad­ku pierw­szej posta­ci tego prze­stęp­stwa okre­ślo­ne­go, jako “zagro­że­nie epi­de­mio­lo­gicz­ne”. Trud­no prze­cież wyobra­zić sobie sze­rze­nie się cho­ro­by zakaź­nej (czy też zara­zy zwie­rzę­cej lub roślin­nej), bez iden­ty­fi­ka­cji czyn­ni­ków cho­ro­bo­twór­czych (tj. przy­czyn, źró­deł i mecha­ni­zmów prze­no­sze­nia), a przede wszyst­kim symp­to­mów rze­czy­wi­ste­go ich wystą­pie­nia wśród danej popu­la­cji ludz­kiej (zwie­rzę­cej lub roślinnej).

Jest więc nader oczy­wi­ste, że dla bytu prze­stęp­stwa z art. 165 § 1 pkt 1 KK nie­zbęd­ne jest usta­le­nie real­nej moż­li­wo­ści powsta­nia danej cho­ro­by epi­de­micz­nej lub wywo­ła­nie okre­ślo­nej cho­ro­by zakaź­nej, a więc jed­nej z tych, o któ­rych mowa w wyka­zie wyda­nym na pod­sta­wie art. 3 ust. 1 cyto­wa­nej usta­wy z dnia 6.4.2001 r. o cho­ro­bach zakaź­nych i zaka­że­niach, albo też jed­nost­ki cho­ro­bo­wej dotąd nie­stwier­dzo­nej, ale mają­cej cechy cho­ro­by zakaź­nej lub jed­nost­ki cho­ro­bo­wej zna­nej, któ­ra wywo­łu­je groź­ne dla zdro­wia lub życia obja­wy, dotąd nie­spo­ty­ka­ne. Z tego wzglę­du dopó­ty, dopó­ki ten przed­mio­to­wy ele­ment, wspól­ny dla zna­mion obu posta­ci inter­pre­to­wa­ne­go typu prze­stęp­stwa, nie zosta­nie ziden­ty­fi­ko­wa­ny jako kon­kret­na jed­nost­ka cho­ro­bo­wa (epi­de­micz­na lub zakaź­na), nie może być mowy o real­nym spro­wa­dze­niu nie­bez­pie­czeń­stwa dla życia lub zdro­wia wie­lu osób lub mie­nia w wiel­kich roz­mia­rach, a w rezul­ta­cie o odpo­wie­dzial­no­ści kar­nej z art. 165 § 1 pkt 1 KK.

Popeł­nie­nie prze­stęp­stwa z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go jest zatem moż­li­we wyłącz­nie w przy­pad­ku odno­to­wa­nia kon­kret­nej jed­nost­ki epi­de­micz­nej lub zakaź­nej. Takim na pew­no w obec­nych cza­sach jest koro­na­wi­rus SARS-CoV‑2.

Niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach 

Spraw­ca popeł­nia prze­stęp­stwo z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go wte­dy, gdy spro­wa­dza nie­bez­pie­czeń­stwo dla:

1. Życia lub zdro­wia wie­lu osób.
2. Mie­nia w wiel­kich rozmiarach.

Bezpośredniość niebezpieczeństwa

Zagro­że­nie nie­bez­pie­czeń­stwem nie może być abs­trak­cyj­ne, lecz kon­kret­ne, real­ne i bez­po­śred­nie. Takie same sta­no­wi­sko przy­jął Sąd Naj­wyż­szy, któ­ry w posta­no­wie­niu z dnia 30 maja 2017 r., sygn. akt IV KK 164/17, przy­jął, że:

Doko­nu­jąc wykład­ni pozo­sta­łych zna­mion tego prze­stęp­stwa trze­ba pod­kre­ślić, że nie­bez­pie­czeń­stwo to ozna­cza sytu­ację — pewien szcze­gól­ny układ rze­czy lub zja­wisk odręb­ny od same­go czy­nu, cha­rak­te­ry­zu­ją­cy się dyna­micz­nym roz­wo­jem — któ­ra ma wła­ści­wość prze­cho­dze­nia w inny stan, nato­miast bez­po­śred­niość nie­bez­pie­czeń­stwa nale­ży wią­zać nie tyle z bli­sko­ścią cza­so­wą skut­ku mogą­ce­go nastą­pić w związ­ku z roz­wo­jem sytu­acji, ile ze sta­nem, gdy nie­uchron­nym następ­stwem dal­sze­go roz­wo­ju sytu­acji, bez koniecz­no­ści poja­wie­nia się jakichś nowych czyn­ni­ków „dyna­mi­zu­ją­cych”, jest nie­bez­pie­czeń­stwo dla życia lub zdro­wia (zob. A. Zoll, Kodeks Kar­ny. Część szcze­gól­na. Komen­tarz. Tom II, War­sza­wa 2008, s. 349 — 350). Skut­kiem takie­go dzia­ła­nia spraw­cy ma być spro­wa­dze­nie okre­ślo­ne­go sta­nu rze­czy, któ­ry cha­rak­te­ry­zu­je się tym, że towa­rzy­szy mu pewien obiek­tyw­nie ist­nie­ją­cy poten­cjał nie­bez­pie­czeń­stwa utra­ty życia albo cięż­kie­go uszczerb­ku na zdrowiu. 

Niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób

O popeł­nie­niu prze­stęp­stwa z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go może­my mówić, gdy spraw­ca tego prze­stęp­stwa spro­wa­dził na wie­le osób bez­po­śred­nie nie­bez­pie­czeń­stwo dla życia lub zdro­wia wie­lu osób. Usta­wo­daw­ca nie okre­ślił jed­nak ile kon­kret­nie osób musi być nara­żo­nych przez zacho­wa­nie spraw­cy na bez­po­śred­nie nie­bez­pie­czeń­stwo utra­ty zdro­wia lub życia. Z całą pew­no­ścią nale­ży stwier­dzić, że nara­żo­ną musi być wię­cej niż jed­na oso­ba. W dok­try­nie czę­sto przyj­mu­je się, że nara­żo­nych na bez­po­śred­nie nie­bez­pie­czeń­stwo utra­ty zdro­wia lub życia musi być co naj­mniej 10 osób.

Z powyż­szym sta­no­wi­skiem nie zgo­dził się jed­nak Sąd Naj­wyż­szy, któ­ry w posta­no­wie­niu z dnia 11 stycz­nia 2017 r., sygn. akt III KK 196/16, stwier­dził, że:

W języ­ku potocz­nym okre­śle­niu „wie­lu” przy­pi­sa­li­by­śmy na ogół zna­cze­nie odno­szą­ce się do więk­szej licz­by osób niż przy zwro­cie „kil­ku”, lecz nie ozna­cza to, że oba te zbio­ry poję­cio­we nie mogą mieć czę­ści wspól­nej, a więc, że „wie­lu”, może ozna­czać też 7 — 9 osób.

Zauwa­żyć ponad to wypa­da, że wza­jem­ny sto­su­nek liczeb­ni­ków opi­su­ją­cych zna­mio­na typów czy­nów zabro­nio­nych z art. 300 § 1 i art. 300 § 3 KK. Mamy tu zesta­wie­nie jed­ne­go wie­rzy­cie­la i wie­lu wie­rzy­cie­li. Moż­na w tej sytu­acji posta­wić też tezę, że usta­wo­daw­ca postę­pu­jąc w ten spo­sób, chciał przede wszyst­kim skon­tra­sto­wać licz­bę poje­dyn­czą osób pokrzyw­dzo­nych i ich licz­bę mnogą.

Kolej­nym zatem wnio­skiem, któ­ry nale­ży wypro­wa­dzić z przed­sta­wio­nych roz­wa­żań, jest kon­sta­ta­cja, że nie ma racjo­nal­ne­go powo­du, dla któ­re­go okre­śle­nie „wie­le osób”, któ­rym posłu­gu­je się art. 163 § 1 KK, nale­ży postrze­gać „sztyw­no”, jako więk­szą ilość osób niż „kil­ka”. Wyni­ka z tego zatem, że „wie­le” — w odnie­sie­niu do osób — nie musi ozna­czać co naj­mniej ich 10.

Przed­sta­wio­ne wyżej dwa wnio­ski pro­wa­dzą do nastę­pu­ją­ce­go pod­su­mo­wa­nia: zna­mię wie­lo­ści osób, któ­rym posłu­gu­je się art. 163 § 1 KK jest poję­ciem ocen­nym i win­no być postrze­ga­ne w kon­tek­ście oko­licz­no­ści kon­kret­ne­go zda­rze­nia sta­no­wią­ce­go przed­miot zarzutu.

Sko­ro zna­mię to nie zosta­ło przez usta­wo­daw­cę okre­ślo­ne w spo­sób kon­kret­ny, nie ma też powo­du, aby w dro­dze wykład­ni przyj­mo­wać, że ma ono jed­nak swój jed­no­znacz­ny i pre­cy­zyj­ny wymiar w posta­ci licz­by mini­mal­nej wypeł­nia­ją­cej dys­po­zy­cję prze­pi­su art. 163 § 1 KK (wszak dla bytu tego typu prze­stęp­stwa ma zna­cze­nie tyl­ko okre­śle­nie licz­by mini­mal­nej sta­no­wią­cej zna­mię „wie­lu osób” zagrożonych).

Sąd roz­po­zna­ją­cy spra­wę, w któ­rej zarzu­co­no popeł­nie­nie czy­nu pole­ga­ją­ce­go na spro­wa­dze­niu zda­rze­nia zagra­ża­ją­ce­go życiu lub zdro­wiu, winien każ­do­ra­zo­wo, na grun­cie usta­leń fak­tycz­nych doko­na­nych w tej kon­kret­nej spra­wie, przy­jąć dla ilu osób ist­nia­ło real­ne zagro­że­nie, a następ­nie doko­nać sub­sum­cji tych usta­leń pod treść art. 163 KK, wska­zu­jąc, czy w realiach spra­wy, zagro­że­nie to doty­czy­ło wie­lu osób, czy też nie. Pamię­tać przy tym nale­ży, że stwo­rzo­ne zagro­że­nie, dla wyczer­pa­nia zna­mion tego czy­nu zabro­nio­ne­go, z pew­no­ścią nie może doty­czyć poje­dyn­czej oso­by i musi mieć cha­rak­ter powszechny. 

Niebezpieczeństwo dla mienia w wielkich rozmiarach

Przez mie­nie wiel­kich roz­mia­rach nale­ży rozu­mieć mie­nie, któ­re­go war­tość prze­kra­cza 1.000.000,00 zł.

Odpowiedzialność karna

Prze­stęp­stwo spro­wa­dze­nia nie­bez­pie­czeń­stwa zagro­że­nia epi­de­mio­lo­gicz­ne­go lub sze­rze­nia się cho­ro­by zakaź­nej zagro­żo­ne jest karą pozba­wie­nia wol­no­ści w wymia­rze od 6 mie­się­cy do 8 lat.

W przy­pad­ku, gdy spraw­ca dzia­łał nie­umyśl­nie, to pod­le­ga on karze pozba­wie­nia wol­no­ści w wymia­rze do 3 lat.

W sytu­acji, gdy następ­stwem czy­nu okre­ślo­ne­go w art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su kar­ne­go jest śmierć czło­wie­ka lub cięż­ki uszczer­bek na zdro­wiu wie­lu osób, to spraw­ca tego prze­stęp­stwa pod­le­ga karze pozba­wie­nia wol­no­ści w wymia­rze od lat 2 do 12.

Nato­miast jeże­li spraw­ca dzia­łał nie­umyśl­nie, a doszło do śmier­ci czło­wie­ka lub do cięż­kie­go uszczerb­ku na zdro­wiu wie­lu osób, to spraw­ca pod­le­ga karze pozba­wie­nia wol­no­ści w wymia­rze od 6 mie­się­cy do lat 8.

Koronawirus SARS-CoV‑2

W przy­pad­ku uciecz­ki oso­by zaka­żo­ne koro­na­wi­ru­sem SARS-CoV‑2, a nawet w przy­pad­ku zła­ma­nia kwa­ran­tan­ny, w tym tak­że zła­ma­nie kwa­ran­tan­ny domo­wej, będzie­my mogli mówić o uza­sad­nio­nym podej­rze­niu popeł­nie­nia przez taką oso­bę prze­stęp­stwa z art. 165 § 1 pkt 1 kodek­su karnego.

Jeże­li w wyni­ku zara­że­nia spo­wo­do­wa­ne­go zacho­wa­niem spraw­cy doszło do śmier­ci oso­by lub nara­że­nia wie­lu osób na cięż­ki uszczer­bek na zdro­wiu, to spraw­ca prze­stęp­stwa jest nara­żo­ny na karę nawet 12 lat bez­względ­ne­go pozba­wie­nia wolności.

Nale­ży pamię­tać rów­nież o tym, że oso­by pokrzyw­dzo­ne zacho­wa­niem spraw­cy nie muszę mieć z nim bez­po­śred­nie­go kontaktu.

Porady Prawne Online

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie udzie­la porad praw­nych onli­ne, w tym porad praw­nych z zakre­su pra­wa kar­ne­go. Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo zna­leźć w zakład­ce Pora­dy Praw­ne Online.

Bezpłatne porady prawne

Klien­ci Kan­ce­la­rii Adwo­kac­kiej Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie mogą uzy­skać od adwo­ka­ta bez­płat­ną pomoc praw­ną z zakre­su pra­wa kar­ne­go. Wię­cej infor­ma­cji w zakład­ce Bez­płat­ne pora­dy prawne

Stan praw­ny na dzień 23 mar­ca 2020 r.