Podej­rza­ny ma szcze­gól­ne upraw­nie­nia jako stro­na postę­po­wa­nia kar­ne­go, któ­re są klu­czo­we dla ochro­ny jego praw i moż­li­wo­ści sku­tecz­nej obro­ny. Jako oso­ba, wobec któ­rej zosta­ły sfor­mu­ło­wa­ne zarzu­ty, posia­da pra­wo do peł­ne­go udzia­łu w pro­ce­sie, co obej­mu­je zarów­no skła­da­nie wyja­śnień, jak i dostęp do akt spra­wy. Aby zapew­nić rów­ność stron, podej­rza­ne­mu przy­słu­gu­ją licz­ne gwa­ran­cje, takie jak moż­li­wość zgła­sza­nia wnio­sków dowo­do­wych, udział w czyn­no­ściach pro­ce­so­wych czy korzy­sta­nie z pomo­cy obroń­cy na każ­dym eta­pie postę­po­wa­nia. Dodat­ko­wo, w sytu­acji gdy podej­rza­ny nie zna języ­ka pol­skie­go, ma pra­wo do wspar­cia tłu­ma­cza, co eli­mi­nu­je barie­ry języ­ko­we w pro­wa­dze­niu obrony.

Zasa­dy postę­po­wa­nia kar­ne­go zosta­ły tak zapro­jek­to­wa­ne, aby oso­ba podej­rza­na mogła sku­tecz­nie bro­nić swo­ich inte­re­sów, a jed­no­cze­śnie zacho­wa­na zosta­ła rów­no­wa­ga pomię­dzy stro­na­mi. Wpro­wa­dzo­ne mecha­ni­zmy, takie jak dostęp do mate­ria­łów dowo­do­wych czy moż­li­wość skła­da­nia wyja­śnień w dogod­nym dla sie­bie momen­cie, wzmac­nia­ją ochro­nę praw pro­ce­so­wych i zapo­bie­ga­ją poten­cjal­nym nad­uży­ciom. Dzię­ki temu podej­rza­ny ma real­ną moż­li­wość wpły­wu na prze­bieg spra­wy, a jego pra­wa są w peł­ni respektowane.

Podejrzany — definicja

Podej­rza­ny, zgod­nie z pra­wem kar­nym, jest to oso­ba co do któ­rej wyda­no posta­no­wie­nie o przed­sta­wie­niu zarzu­tów albo któ­rej bez wyda­nia takie­go posta­no­wie­nia posta­wio­no zarzut w związ­ku z przy­stą­pie­niem do prze­słu­cha­nia w cha­rak­te­rze podejrzanego.

Podejrzany — uprawnienia w postępowaniu przygotowawczym

Upraw­nie­nia podej­rza­ne­go w postę­po­wa­niu kar­nym może­my podzie­lić na nastę­pu­ją­ce kategorie:

1. Wyja­śnie­nia.
2. Adwo­kat.
3. Uspra­wie­dli­wia­nie nie­obec­no­ści.
4. Korzy­sta­nie z pomo­cy tłu­ma­cza.
5. Infor­ma­cja o tre­ści zarzu­tów.
6. Wnio­ski dowo­do­we i udział w czyn­no­ściach.
7. Dostęp do akt spra­wy.
8. Koń­co­we zazna­jo­mie­nie z mate­ria­ła­mi postę­po­wa­nia.
9. Postę­po­wa­nie media­cyj­ne.
10. Uzgod­nie­nie wymia­ru kary.
11. Udział w postę­po­wa­niu przy­spie­szo­nym.
12. Prze­słu­cha­nie przez kon­su­la.

Podejrzany — prawo do składania wyjaśnień

Pod­czas prze­słu­cha­nia podej­rza­ny może skła­dać wyja­śnie­nia lub odmó­wić skła­da­nia wyja­śnień, lub odmó­wić odpo­wie­dzi na poszcze­gól­ne pyta­nia bez koniecz­no­ści poda­nia przy­czyn odmowy.

Pod­czas prze­słu­cha­nia podej­rza­ny może skła­dać wyja­śnie­nia lub odmó­wić skła­da­nia wyja­śnień, lub odmó­wić odpo­wie­dzi na poszcze­gól­ne pyta­nia bez koniecz­no­ści poda­nia przy­czyn odmowy.

Podej­rza­ny, któ­ry obec­ny jest przy czyn­no­ściach dowo­do­wych, może zło­żyć wyja­śnie­nia co do każ­de­go dowodu.

Adwokat - obrońca podejrzanego

Podej­rza­ny, zgod­nie z pra­wem kar­nym, ma pra­wo do usta­no­wie­nia obroń­cy w oso­bie adwo­ka­ta. Podej­rza­ny nie może mieć wię­cej niż trzech obroń­ców z wybo­ru jednocześnie.

Jeże­li podej­rza­ny jest tym­cza­so­wo aresz­to­wa­ny, to może poro­zu­mie­wać się z obroń­cą pod­czas nie­obec­no­ści innych osób lub kore­spon­den­cyj­nie. Pro­ku­ra­tor może zastrzec w szcze­gól­nie uza­sad­nio­nych przy­pad­kach, jeże­li wyma­ga tego dobro postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go, że będzie przy tym obec­ny sam lub oso­ba przez nie­go upo­waż­nio­na. Pro­ku­ra­tor może tak­że z takich samych powo­dów zastrzec kon­tro­lę kore­spon­den­cji podej­rza­ne­go z obroń­cą. Zastrze­że­nia te nie mogą być utrzy­my­wa­ne ani doko­na­ne po upły­wie 14 dni od dnia zasto­so­wa­nia tym­cza­so­we­go aresztowania.

Jeże­li podej­rza­ny wyka­że, że nie stać go na obroń­cę (podej­rza­ny nie jest w sta­nie ponieść kosz­tów obro­ny z wybo­ru bez uszczerb­ku dla nie­zbęd­ne­go utrzy­ma­nia sie­bie i rodzi­ny), sąd może na wnio­sek podej­rza­ne­go wyzna­czyć obroń­cę z urzę­du w oso­bie adwo­ka­ta, rów­nież w celu doko­na­nia okre­ślo­nej czyn­no­ści procesowej.

Żąda­nie wyzna­cze­nia obroń­cy z urzę­du w oso­bie adwo­ka­ta w postę­po­wa­niu sądo­wym możesz zgło­sić w ter­mi­nie 7 dni od daty dorę­cze­nia podej­rza­ne­mu odpi­su aktu oskar­że­nia. Jeże­li swo­je żąda­nie podej­rza­ny zło­ży po tym ter­mi­nie lub nie dołą­czy do nie­go dowo­dów, za pomo­cą któ­rych wyka­że, że nie może ponieść kosz­tów obro­ny, może to spo­wo­do­wać roz­po­zna­nie wnio­sku po wyzna­czo­nym ter­mi­nie roz­pra­wy lub posiedzenia.

Żąda­nie wyzna­cze­nia obroń­cy z urzę­du po pierw­szym ter­mi­nie roz­pra­wy lub posie­dze­nia podej­rza­ny powi­nien zło­żyć w takim ter­mi­nie, aby jego roz­po­zna­nie nie powo­do­wa­ło zmia­ny kolej­ne­go ter­mi­nu roz­pra­wy lub posiedzenia.

Podej­rza­ny może żądać, aby w jego prze­słu­cha­niu brał udział usta­no­wio­ny obroń­ca w oso­bie adwo­ka­ta. Jed­nak nie­sta­wien­nic­two obroń­cy nie tamu­je przesłuchania.

W przy­pad­ku ska­za­nia lub warun­ko­we­go umo­rze­nia postę­po­wa­nia kar­ne­go podej­rza­ny może zostać obcią­żo­ny kosz­ta­mi obro­ny z urzędu.

Podejrzany — usprawiedliwiona nieobecność 

Podej­rza­ny, w przy­pad­ku gdy został wezwa­ny do oso­bi­ste­go sta­wien­nic­twa, uspra­wie­dli­wie­nie nie­obec­no­ści z powo­du cho­ro­by jest moż­li­we wyłącz­nie po przed­sta­wie­niu zaświad­cze­nia wysta­wio­ne­go przez leka­rza sądo­we­go. Inne zaświad­cze­nie lub zwol­nie­nie jest niewystarczające.

Korzystanie z pomocy biegłego tłumacza

Jeże­li podej­rza­ny nie zna wystar­cza­ją­co języ­ka pol­skie­go, to ma on pra­wo do korzy­sta­nia z bez­płat­nej pomo­cy tłu­ma­cza. Na wnio­sek podej­rza­ne­go lub na wnio­sek obroń­cy podej­rza­ne­go w oso­bie adwo­ka­ta tłu­macz będzie wezwa­ny do kon­tak­tu z obroń­cą w związ­ku z czyn­no­ścią, w któ­rej podej­rza­ny ma pra­wo uczestniczyć.

Jeże­li podej­rza­ny nie zna wystar­cza­ją­co języ­ka pol­skie­go, to otrzy­ma on wraz z tłu­ma­cze­niem posta­no­wie­nie o przed­sta­wie­niu, uzu­peł­nie­niu oraz zmia­nie zarzu­tów, akt oskar­że­nia oraz orze­cze­nia pod­le­ga­ją­ce zaskar­że­niu lub koń­czą­ce postę­po­wa­nie. Jeże­li podej­rza­ny wyra­zi zgo­dę, to pro­wa­dzą­cy postę­po­wa­nie może poprze­stać na ogło­sze­niu podej­rza­ne­mu prze­tłu­ma­czo­ne­go orze­cze­nia koń­czą­ce­go postę­po­wa­nie, jeże­li nie pod­le­ga ono zaskarżeniu.

Podejrzany — informacja o treści zarzutów

Podej­rza­ny, zgod­nie z pra­wem kar­nym, pra­wo do infor­ma­cji, o co jest podej­rza­ny: o tre­ści zarzu­tów, ich uzu­peł­nie­niu i zmia­nach oraz o kwa­li­fi­ka­cji praw­nej zarzu­ca­ne­go podej­rza­ne­mu przestępstwa.

Podej­rza­ny ma pra­wo żądać, do cza­su zawia­do­mie­nia o ter­mi­nie zazna­jo­mie­nia z mate­ria­ła­mi postę­po­wa­nia, poda­nia mu ust­nie pod­staw zarzu­tów, a tak­że spo­rzą­dze­nia uza­sad­nie­nia na piśmie w ter­mi­nie 14 dni.

Wnioski dowodowe i udział w czynnościach

Podej­rza­ny może zło­żyć wnio­sek o doko­na­nie czyn­no­ści w pro­wa­dzo­nym postę­po­wa­niu, np. o prze­słu­cha­nie świad­ka, uzy­ska­nie doku­men­tu, dopusz­cze­nie opi­nii biegłego.

Wnio­sek podej­rza­ne­go nie zosta­nie uwzględ­nio­ny, jeżeli:

1. Prze­pro­wa­dze­nie dowo­du jest niedopuszczalne.
2. Oko­licz­ność, któ­ra ma być udo­wod­nio­na, nie ma zna­cze­nia dla roz­strzy­gnię­cia spra­wy albo jest już udo­wod­nio­na zgod­nie z twier­dze­niem podej­rza­ne­go.
3. Dowód jest nie­przy­dat­ny do stwier­dze­nia danej okoliczności.
4. Dowo­du nie da się przeprowadzić.
5. Wnio­sek o doko­na­nie czyn­no­ści w spo­sób oczy­wi­sty zmie­rza do prze­dłu­że­nia postę­po­wa­nia lub został zło­żo­ny po ter­mi­nie zakre­ślo­nym przez pro­wa­dzą­ce­go postę­po­wa­nie, o któ­rym podej­rza­ny został zawiadomiony.

Pro­wa­dzą­cy postę­po­wa­nie nie może odmó­wić podej­rza­ne­mu i jego obroń­cy w oso­bie adwo­ka­ta udzia­łu w czyn­no­ści, jeże­li podej­rza­ny zło­żył wnio­sek o jej przeprowadzenie.

Podej­rza­ny może zażą­dać dopusz­cze­nia do udzia­łu w innych czyn­no­ściach postę­po­wa­nia. Pro­ku­ra­tor może odmó­wić podej­rza­ne­mu udzia­łu w tych czyn­no­ściach w szcze­gól­nie uza­sad­nio­nym przy­pad­ku ze wzglę­du na waż­ny inte­res postę­po­wa­nia, a w przy­pad­ku, jeże­li podej­rza­ny jest pozba­wio­ny wol­no­ści, gdy to spro­wa­dze­nie podej­rza­ne­go spo­wo­do­wa­ło­by poważ­ne trudności.

Jeże­li czyn­no­ści postę­po­wa­nia nie będzie moż­na powtó­rzyć, podej­rza­ny i jego obroń­ca w oso­bie adwo­ka­ta mogą brać w niej udział, chy­ba że zacho­dzi nie­bez­pie­czeń­stwo utra­ty lub znie­kształ­ce­nia dowo­du w razie zwłoki.

Jeże­li ist­nie­je oba­wa, że świad­ka nie będzie moż­na prze­słu­chać na roz­pra­wie, podej­rza­ny może wystą­pić o jego prze­słu­cha­nie przez sąd lub zwró­cić się do pro­ku­ra­to­ra o spo­wo­do­wa­nie prze­słu­cha­nia świad­ka w tym trybie.

Jeże­li w postę­po­wa­niu zosta­nie dopusz­czo­ny dowód z opi­nii bie­głe­go, podej­rza­ny i jego obroń­ca w oso­bie adwo­ka­ta mogą wziąć udział w prze­słu­cha­niu bie­głe­go oraz zapo­znać się z jego opi­nią, jeże­li zosta­ła zło­żo­na na piśmie.

Dostęp do akt sprawy

Podej­rza­ny może żądać dostę­pu do akt spra­wy, spo­rzą­dze­nia z nich odpi­sów i kopii, rów­nież po zakoń­cze­niu postę­po­wa­nia przy­go­to­waw­cze­go (docho­dze­nia lub śledz­twa). W postę­po­wa­niu przy­go­to­waw­czym moż­na odmó­wić podej­rza­ne­mu dostę­pu do akt ze wzglę­du na waż­ny inte­res pań­stwa lub dobro postę­po­wa­nia. Akta mogą być udo­stęp­nio­ne w posta­ci elektronicznej.

Jeże­li przed skie­ro­wa­niem spra­wy do sądu zło­żo­no wnio­sek o zasto­so­wa­nie lub prze­dłu­że­nie wobec podej­rza­ne­go tym­cza­so­we­go aresz­to­wa­nia, zarów­no podej­rza­ne­mu, jak i jego obroń­cy w oso­bie adwo­ka­ta udo­stęp­nia się akta spra­wy w tej czę­ści, któ­ra zawie­ra dowo­dy dołą­czo­ne do wnio­sku. Jeże­li ist­nie­je uza­sad­nio­na oba­wa nie­bez­pie­czeń­stwa dla życia, zdro­wia albo wol­no­ści świad­ka lub oso­by dla nie­go naj­bliż­szej, zezna­nia takie­go świad­ka nie zosta­ną udo­stęp­nio­ne podej­rza­ne­mu.

Końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania

Podej­rza­ny, zgod­nie z prze­pi­sa­mi pra­wa kar­ne­go, może żądać koń­co­we­go zazna­jo­mie­nia z mate­ria­ła­mi postę­po­wa­nia przed jego zamknię­ciem. W tej czyn­no­ści może brać udział obroń­ca podej­rza­ne­go.

W ter­mi­nie 3 dni od daty zazna­jo­mie­nia z mate­ria­ła­mi postę­po­wa­nia podej­rza­ny może zło­żyć wnio­sek o uzu­peł­nie­nie postępowania.

Przed koń­co­wym zazna­jo­mie­niem z mate­ria­ła­mi postę­po­wa­nia podej­rza­ny ma pra­wo przej­rze­nia akt, któ­re mogą być udo­stęp­nio­ne rów­nież w posta­ci elektronicznej.

Postępowanie mediacyjne

Podej­rza­ny może żądać skie­ro­wa­nia spra­wy do postę­po­wa­nia media­cyj­ne­go, aby pogo­dzić się z pokrzyw­dzo­nym i ewen­tu­al­nie uzgod­nić z nim spo­sób napra­wie­nia szko­dy. Udział w postę­po­wa­niu media­cyj­nym jest dobro­wol­ny. Pozy­tyw­ne wyni­ki prze­pro­wa­dzo­nej media­cji są bra­ne pod uwa­gę przez sąd przy wymia­rze kary.

Postę­po­wa­nie media­cyj­ne pro­wa­dzi usta­no­wio­ny media­tor, któ­ry jest obo­wią­za­ny zacho­wać w tajem­ni­cy prze­bieg postę­po­wa­nia mediacyjnego.

Uzgodnienie wymiaru kary

W przy­pad­ku gdy dol­na gra­ni­ca kary pozba­wie­nia wol­no­ści za zarzu­ca­ne podej­rza­ne­mu prze­stęp­stwo jest niż­sza niż 3 lata, przed skie­ro­wa­niem aktu oskar­że­nia podej­rza­ny może uzgod­nić z pro­ku­ra­to­rem treść wnio­sku o wyda­nie wyro­ku i wymie­rze­nie przez sąd uzgod­nio­nych kar lub innych środ­ków bez prze­pro­wa­dza­nia dowo­dów. W takim przy­pad­ku podej­rza­ne­mu przy­słu­gu­je pra­wo do przej­rze­nia akt spra­wy. Pro­ku­ra­tor może tak­że dołą­czyć taki wnio­sek do aktu oskar­że­nia. Wnio­sek może zostać uwzględ­nio­ny przez sąd, jeże­li pokrzyw­dzo­ny się temu nie sprzeciwi.

Jeże­li podej­rza­ne­mu zarzu­co­no prze­stęp­stwo zagro­żo­ne karą nie­prze­kra­cza­ją­cą 15 lat pozba­wie­nia wol­no­ści, taki wnio­sek podej­rza­ny może rów­nież zło­żyć samo­dziel­nie, przed dorę­cze­niem podej­rza­ne­mu zawia­do­mie­nia o ter­mi­nie roz­pra­wy. Sąd może go uwzględ­nić tyl­ko wte­dy, gdy pro­ku­ra­tor i pokrzyw­dzo­ny się nie sprzeciwią.

Jeże­li podej­rza­ne­mu zarzu­co­no prze­stęp­stwo zagro­żo­ne karą nie­prze­kra­cza­ją­cą 15 lat pozba­wie­nia wol­no­ści, taki wnio­sek podej­rza­ny może rów­nież zło­żyć na roz­pra­wie, lecz tyl­ko do chwi­li zakoń­cze­nia pierw­sze­go prze­słu­cha­nia wszyst­kich oskar­żo­nych. Jeże­li nie podej­rza­ny nie ma obroń­cy z wybo­ru, sąd na wnio­sek podej­rza­ne­go może wyzna­czyć mu obroń­cę z urzę­du w oso­bie adwo­ka­ta. Sąd może go uwzględ­nić tyl­ko wte­dy, gdy pro­ku­ra­tor i pokrzyw­dzo­ny się nie sprzeciwią.

Jeże­li podej­rza­ny zło­ży takie wnio­ski, to pod­sta­wą ape­la­cji nie mogą być zarzu­ty błę­du w usta­le­niach fak­tycz­nych i rażą­cej nie­współ­mier­no­ści kary, środ­ka kar­ne­go, nawiąz­ki lub nie­słusz­ne­go zasto­so­wa­nia albo nie­za­sto­so­wa­nia środ­ka zabez­pie­cza­ją­ce­go, prze­pad­ku albo inne­go środ­ka, zwią­za­ne z tre­ścią zawar­te­go porozumienia.

Udział podejrzanego w postępowaniu przyspieszonym

Jeże­li w postę­po­wa­niu przy­spie­szo­nym podej­rza­ny będzie uczest­ni­czyć w czyn­no­ściach w dro­dze wide­okon­fe­ren­cji, Poli­cja dorę­czy podej­rza­ne­mu odpis wnio­sku o roz­po­zna­nie spra­wy oraz udo­stęp­ni mu kopie doku­men­tów mate­ria­łu dowo­do­we­go prze­ka­za­ne­go do sądu.

Jeże­li podej­rza­ny bie­rze udział w postę­po­wa­niu w dro­dze wide­okon­fe­ren­cji, to w miej­scu, w któ­rym podej­rza­ny prze­by­wa, w czyn­no­ściach uczest­ni­czy jego obroń­ca, jeże­li został usta­no­wio­ny, oraz tłu­macz, gdy podej­rza­ny nie wła­da języ­kiem pol­skim lub jest oso­bą głu­chą lub nie­mą, a nie wystar­cza poro­zu­mie­wa­nie się za pomo­cą pisma, jak rów­nież wte­dy, gdy trze­ba prze­ło­żyć na język pol­ski pismo spo­rzą­dzo­ne w języ­ku obcym lub odwrot­nie, albo zapo­znać się z tre­ścią prze­pro­wa­dzo­ne­go dowodu.

Jeże­li podej­rza­ny bie­rze udział w postę­po­wa­niu w dro­dze wide­okon­fe­ren­cji, to może skła­dać wnio­ski i oświad­cze­nia oraz doko­ny­wać czyn­no­ści pro­ce­so­wych wyłącz­nie ust­nie do pro­to­ko­łu. Podej­rza­ny zosta­nie poin­for­mo­wa­ny przez sąd o tre­ści wszyst­kich pism pro­ce­so­wych, któ­re wpły­nę­ły do akt spra­wy od chwi­li prze­ka­za­nia do sądu wnio­sku o roz­po­zna­nie spra­wy. Jeże­li podej­rza­ny tego zażą­da, sąd odczy­ta ich treść. Pisma pro­ce­so­we, któ­rych nie moż­na było prze­ka­zać do sądu, mogą być odczy­ta­ne na rozprawie.

W postę­po­wa­niu przy­spie­szo­nym wnio­sek o spo­rzą­dze­nie i dorę­cze­nie pisem­ne­go uza­sad­nie­nia wyro­ku podej­rza­ny może zło­żyć na piśmie w ter­mi­nie 3 dni od daty ogło­sze­nia wyro­ku albo jego dorę­cze­nia (jeże­li usta­wa prze­wi­du­je jego dorę­cze­nie). Wnio­sek podej­rza­ny może rów­nież zło­żyć ust­nie do pro­to­ko­łu roz­pra­wy lub posiedzenia.

Podej­rza­ny, zgod­nie z prze­pi­sa­mi pra­wa kar­ne­go, ma 7 dni od dnia dorę­cze­nia wyro­ku z uza­sad­nie­niem na ewen­tu­al­ne wnie­sie­nie apelacji.

Przesłuchanie przez konsula

Jeże­li podej­rza­ny prze­by­wa za gra­ni­cą, to może on być prze­słu­cha­ny przez kon­su­la. Prze­słu­cha­nie może się odbyć tyl­ko wte­dy, gdy podej­rza­ny wyra­zi na to zgo­dę. W takim wypad­ku nie sto­su­je się prze­pi­sów o obo­wiąz­ku sta­wien­nic­twa i kon­se­kwen­cji z tym związanych.

Prawo karne

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adw. Damian Mur­dza z sie­dzi­bą w Rze­szo­wie pro­wa­dzi prak­ty­kę adwo­kac­ką z zakre­su pra­wa kar­ne­go (spraw kar­nych). Repre­zen­tu­je­my zarów­no ofia­ry prze­stępstw jak i oso­by, któ­re zosta­ły oskar­żo­ne o ich popeł­nie­nie. Klien­ci Kan­ce­la­rii Adwo­kac­kiej mogą sko­rzy­stać z pora­dy praw­nej, pod­czas któ­rej uzy­ska­ją Pań­stwo infor­ma­cje na temat sto­so­wa­nia środ­ków zapo­bie­gaw­czych w pro­ce­sie karnym.

Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo uzy­skać uma­wia­jąc się z adwo­ka­tem na ter­min spotkania.

Zachę­ca­my rów­nież do odwie­dza­nia fan page‑u Kan­ce­la­rii oraz naszej witry­ny.

Porady Prawne Online

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie udzie­la porad praw­nych onli­ne, w tym z zakre­su pra­wa kar­ne­go. Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo zna­leźć w zakład­ce Pora­dy Praw­ne Online.

Stan praw­ny na dzień 18 stycz­nia 2025 r.

• Face­bo­ok
• Insta­gram
• Google