Ubezwłasnowolnienie

Zgod­nie z pra­wem cywil­nym wyróż­nia­my ubez­wła­sno­wol­nie­nie cał­ko­wi­te oraz ubez­wła­sno­wol­nie­nie czę­ścio­we.

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Oso­ba fizycz­na może zostać ubez­wła­sno­wol­nio­na cał­ko­wi­cie wyłącz­nie w przy­pad­ku, gdy na sku­tek cho­ro­by psy­chicz­nej, nie­do­ro­zwo­ju umy­sło­we­go albo inne­go rodza­ju zabu­rzeń psy­chicz­nych, w szcze­gól­no­ści pijań­stwa lub nar­ko­ma­nii, nie jest w sta­nie kie­ro­wać swym postępowaniem.

Ubez­wła­sno­wol­nio­ną cał­ko­wi­cie może zostać tyl­ko oso­ba, któ­ra ukoń­czy­ła 13 lat.

Ubezwłasnowolnienie całkowite w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., sygn. akt I CSK 122/13

Oko­licz­ność, że uczest­nik jest oso­bą ubo­gą, nie­wy­kształ­co­ną, nie­pra­cu­ją­cą, spo­ży­wa­ją­cą alko­hol i zanie­dba­ną higie­nicz­nie i śro­do­wi­sko­wo, wska­zu­je na to, że wyma­ga on ewen­tu­al­nie pomo­cy w pro­wa­dze­niu wła­snych spraw życio­wych. Nie są to nato­miast oko­licz­no­ści uza­sad­nia­ją­ce naj­bar­dziej dra­stycz­ną for­mę inge­ren­cji w sfe­rę dóbr oso­bi­stych czło­wie­ka i jego praw, jakim jest orze­cze­nie ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go, któ­re może nastą­pić wyłącz­nie w inte­re­sie oso­by, któ­rej wnio­sek doty­czy. Z usta­leń fak­tycz­nych nie wyni­ka, aby uczest­nik naru­szał obo­wią­zu­ją­cy porzą­dek praw­ny, stwa­rzał swo­im postę­po­wa­niem uwa­run­ko­wa­nym cho­ro­bą psy­chicz­ną zagro­że­nie dla sie­bie lub oto­cze­nia, a więc by nie był z uwa­gi na scho­rze­nie psy­chicz­ne zdol­ny do kon­tro­lo­wa­nia wła­sne­go zachowania.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt I CSK 331/17

Zasad­ny oka­zał się nato­miast pod­nie­sio­ny w skar­dze kasa­cyj­nej zarzut naru­sze­nia prze­pi­sów pra­wa mate­rial­ne­go, tj. art. 13 § 1 KC. Sto­sow­nie do art. 13 § 1 KC, oso­ba, któ­ra ukoń­czy­ła lat trzy­na­ście, może być ubez­wła­sno­wol­nio­na cał­ko­wi­cie, jeże­li wsku­tek cho­ro­by psy­chicz­nej, nie­do­ro­zwo­ju umy­sło­we­go albo inne­go rodza­ju zabu­rzeń psy­chicz­nych, w szcze­gól­no­ści pijań­stwa lub nar­ko­ma­nii, nie jest w sta­nie kie­ro­wać swym postę­po­wa­niem. Kon­se­kwen­cją ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go jest nato­miast to, że oso­ba cał­ko­wi­cie ubez­wła­sno­wol­nio­na nie posia­da zdol­no­ści do czyn­no­ści praw­nych (art. 12 KC). Ze wzglę­du na dale­ko posu­nię­tą inge­ren­cję w sfe­rę praw oso­bi­stych oso­by fizycz­nej, w razie jej ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go w orzecz­nic­twie Sądu Naj­wyż­sze­go rygo­ry­stycz­nie pod­cho­dzi się do wykład­ni prze­sła­nek ubez­wła­sno­wol­nie­nia wska­za­nych w art. 13 § 1 KC. Pod­kre­śla się m.in. że ist­nie­nie cho­ro­by psy­chicz­nej lub innej wska­za­nej w art. 13 § 1 KC przy­czy­ny nie jest prze­słan­ką wystar­cza­ją­cą do orze­cze­nia ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go. Musi jej jesz­cze towa­rzy­szyć powią­za­na z tymi przy­czy­na­mi nie­moż­ność kie­ro­wa­nia swo­im postę­po­wa­niem przez oso­bę fizycz­ną, któ­rej wnio­sek doty­czy. Przy czym przez poję­cie „nie­moż­ność” rozu­mie się brak świa­do­me­go kon­tak­tu z oto­cze­niem oraz brak moż­li­wo­ści inte­lek­tu­al­nej oce­ny swo­je­go zacho­wa­nia i wywo­ła­nych w nim następstw (tak m.in. Sąd Naj­wyż­szy w posta­no­wie­niu z dnia 17 maja 2013 r., I CSK 122/13). Ponad­to akcen­tu­je się, że mimo ist­nie­nia prze­sła­nek z art. 13 § 1 KC sąd może odda­lić żąda­nie ubez­wła­sno­wol­nie­nia, jeże­li sytu­acja życio­wa cho­re­go jest usta­bi­li­zo­wa­na, ma on zapew­nio­ną dosta­tecz­ną opie­kę fak­tycz­ną i nie zacho­dzi potrze­ba pod­ję­cia żad­nych dzia­łań wyma­ga­ją­cych usta­no­wie­nia opie­ki praw­nej, a orze­cze­nie ubez­wła­sno­wol­nie­nia mogło­by pro­wa­dzić do zakłó­ce­nia — wbrew inte­re­som cho­re­go — korzyst­nie dla nie­go ure­gu­lo­wa­nej sytu­acji fak­tycz­nej (por. posta­no­wie­nie Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 5 stycz­nia 1977 r., I CR 450/76). Pre­zen­to­wa­ne podej­ście wyni­ka z postrze­ga­nia insty­tu­cji ubez­wła­sno­wol­nie­nia jako nasta­wio­nej wyłącz­nie na ochro­nę inte­re­sów oso­by cho­rej, któ­ra z przy­czyn okre­ślo­nych w art. 13 § 1 KC nie jest w sta­nie kie­ro­wać swo­im postę­po­wa­niem. W kon­se­kwen­cji dla orze­cze­nia ubez­wła­sno­wol­nie­nia indy­fe­rent­ne zna­cze­nie powi­nien mieć inte­res oso­by wystę­pu­ją­cej z wnio­skiem o ubez­wła­sno­wol­nie­nie oraz jej rodzi­ny (por. posta­no­wie­nie Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 29 grud­nia 1983 r., I CR 377/83, z dnia 17 lute­go 1981 r., II CR 11/81 oraz z dnia 27 paź­dzier­ni­ka 1976 r., II CR 387/76). W orzecz­nic­twie akcen­tu­je się tak­że zna­cze­nie funk­cji tego tej insty­tu­cji oraz sygna­li­zu­je się potrze­bę uwzględ­nie­nia kon­tek­stu sys­te­mo­we­go. Pro­wa­dzi to do zwra­ca­nia uwa­gi przy wykład­ni art. 13 § 1 KC na koniecz­ność posza­no­wa­nia praw czło­wie­ka, w tym przede wszyst­kim god­no­ści każ­dej jed­nost­ki ludz­kiej. Opar­cie nor­ma­tyw­ne dla takie­go podej­ścia wywo­dzi się przede wszyst­kim z Kon­sty­tu­cji Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej z 2 kwiet­nia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) oraz Kon­wen­cji o pra­wach osób nie­peł­no­spraw­nych spo­rzą­dzo­nej w Nowym Jor­ku dnia 13 grud­nia 2006 r. raty­fi­ko­wa­nej przez Rzecz­po­spo­li­tą Pol­ską w dniu 25 paź­dzier­ni­ka 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1669 oraz oświad­cze­nie rzą­do­we z dnia 25 wrze­śnia 2012 r., Dz.U. z 2012 r. poz. 1170). Jesz­cze przed pod­pi­sa­niem wymie­nio­nej Kon­wen­cji w wyro­ku z dnia 7 mar­ca 2007 r., K 28/05 (OTK‑A 2007 nr 3, poz. 24) Try­bu­nał Kon­sty­tu­cyj­ny wska­zał na koniecz­ność odej­ścia od sztyw­ne­go ogra­ni­cza­nia praw i wol­no­ści osób cho­rych psy­chicz­nie, upo­śle­dzo­nych lub uza­leż­nio­nych na rzecz regu­la­cji bar­dziej ela­stycz­nych, dopa­so­wa­nych do kon­kret­nych sytu­acji przez sąd orze­ka­ją­cy w danej spra­wie. W powo­ła­nej Kon­wen­cji wska­za­no nato­miast, że dys­kry­mi­na­cja kogo­kol­wiek ze wzglę­du na nie­peł­no­spraw­ność jest pogwał­ce­niem przy­ro­dzo­nej god­no­ści i war­to­ści oso­by ludz­kiej. W związ­ku z tym przy­ję­to (art. 1) popie­ra­nie, ochro­nę i zapew­nie­nie peł­ne­go i rów­ne­go korzy­sta­nia ze wszyst­kich praw czło­wie­ka i pod­sta­wo­wych wol­no­ści przez wszyst­kie oso­by nie­peł­no­spraw­ne. Stro­ny Kon­wen­cji uzna­ły rów­ne pra­wo wszyst­kich osób nie­peł­no­spraw­nych do życia w spo­łe­czeń­stwie wraz z pra­wem doko­ny­wa­nia wybo­rów, na rów­ni z inny­mi oso­ba­mi, oraz zobo­wią­za­ły się pod­jąć sku­tecz­ne i odpo­wied­nie środ­ki w celu uła­twie­nia korzy­sta­nia przez oso­by nie­peł­no­spraw­ne z tego pra­wa oraz ich peł­ne­go włą­cze­nia i udzia­łu w spo­łe­czeń­stwie (por. art. 3 oraz art. 3 i art. 19). Pań­stwa w zakre­sie posza­no­wa­nia zasa­dy rów­no­ści wobec pra­wa (art. 12) potwier­dzi­ły, że oso­by nie­peł­no­spraw­ne mają pra­wo do uzna­nia ich za pod­mio­ty pra­wa, że mają zdol­ność praw­ną oraz zobo­wią­za­ły się pod­jąć odpo­wied­nie środ­ki w celu zapew­nie­nia oso­bom nie­peł­no­spraw­nym dostę­pu do wspar­cia, któ­re­go mogą potrze­bo­wać przy korzy­sta­niu ze zdol­no­ści praw­nej. Wszel­kie środ­ki zwią­za­ne z korzy­sta­niem ze zdol­no­ści praw­nej obej­mo­wać będą odpo­wied­nie i sku­tecz­ne zabez­pie­cze­nia w celu zapo­bie­ga­nia nad­uży­ciom. Zabez­pie­cze­nia zapew­nią, że środ­ki zwią­za­ne korzy­sta­niem ze zdol­no­ści praw­nej będą respek­to­wa­ły pra­wa, wolę i pre­fe­ren­cje oso­by, będą wol­ne od kon­flik­tu inte­re­sów i bez­praw­nych naci­sków, będą pro­por­cjo­nal­ne i dosto­so­wa­ne do sytu­acji danej oso­by, będą sto­so­wa­ne przez moż­li­wie naj­krót­szy czas. Zabez­pie­cze­nia powin­ny być pro­por­cjo­nal­ne do stop­nia, w jakim takie środ­ki wpły­wa­ją na pra­wa i inte­re­sy danej oso­by. Zazna­czyć nale­ży, że w ramach prac Komi­sji Kody­fi­ka­cyj­nej Pra­wa Cywil­ne­go pod­ję­to dzia­ła­nia zmie­rza­ją­ce do dosto­so­wa­nia pra­wa kra­jo­we­go do zało­żeń kre­owa­nych przez posta­no­wie­nia wspo­mnia­nej Kon­wen­cji m.in. przez wyeli­mi­no­wa­nie insty­tu­cji ubez­wła­sno­wol­nie­nia i wpro­wa­dze­nie „opie­ki nad peł­no­let­nim”. Pomi­mo, że pra­ce Komi­sji Kody­fi­ka­cyj­nej zosta­ły prze­rwa­ne, to jak stwier­dzo­no w uza­sad­nie­niu uchwa­ły Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 28 wrze­śnia 2016 r., sygn. akt III CZP 38/16 (Moni­tor Praw­ni­czy 2016, nr 20, s. 1067), taki stan rze­czy nie zwal­nia sądów z obo­wiąz­ku postrze­ga­nia insty­tu­cji ubez­wła­sno­wol­nie­nia przez pry­zmat zało­żeń wyra­ża­nych w Kon­wen­cji o pra­wach osób nie­peł­no­spraw­nych. W kon­se­kwen­cji sto­so­wa­nie tej insty­tu­cji powin­no zawsze nastę­po­wać z posza­no­wa­niem god­no­ści jed­nost­ki ludz­kiej oraz wte­dy, gdy jest to nie­zbęd­ne dla zapew­nie­nia ochro­ny jej inte­re­sów. Orze­cze­nie o ubez­wła­sno­wol­nie­niu cał­ko­wi­tym powin­no nastę­po­wać tyl­ko wte­dy, gdy ochro­ny inte­re­su oso­by fizycz­nej nie da się zapew­nić w stop­niu wła­ści­wym przy zasto­so­wa­niu innych nor­ma­tyw­nych insty­tu­cji ochron­nych, w tym insty­tu­cji ubez­wła­sno­wol­nie­nia czę­ścio­we­go (art. 16 KC) oraz kura­to­ra dla oso­by nie­peł­no­spraw­nej (art. 183 KRO).

W świe­tle poczy­nio­nych powy­żej uwag stwier­dzić nale­ży, że zasad­nie zarzu­co­no w skar­dze kasa­cyj­nej naru­sze­nie art. 13 § 1 KC poprzez apro­ba­tę ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go wobec uczest­nicz­ki postę­po­wa­nia orze­czo­ne­go przez Sąd pierw­szej instan­cji. Z usta­leń sta­no­wią­cych pod­sta­wę fak­tycz­ną roz­strzy­gnię­cia wyni­ka bowiem, że uczest­nicz­ka postę­po­wa­nia — K. O. pobie­ra­ła nauki w Spe­cjal­nym Ośrod­ku Szkol­no-Wycho­waw­czym w L., ukoń­czy­ła szko­le­nie z zakre­su obsłu­gi kom­pu­te­ra i Inter­ne­tu oraz pozo­sta­wa­ła w sto­sun­ku pra­cy w Poli­gra­ficz­nej Spół­dziel­ni „(…)” w W.. W opar­ciu o wysłu­cha­nie uczest­nicz­ki stwier­dzo­no ponad­to, że pozo­sta­je ona w ogra­ni­czo­nym kon­tak­cie ze wzglę­du na jej niski poziom inte­lek­tu­al­ny oraz zabu­rze­nia mowy. Jed­no­cze­śnie usta­lo­no, że uczest­nicz­ka postę­po­wa­nia od lat ma zapew­nio­ną fak­tycz­ną opie­kę spra­wo­wa­ną przez jej sio­strę — A. L., któ­ra pozwa­la na pra­wi­dło­we zaspo­ka­ja­nie bie­żą­cych potrzeb życia codzien­ne­go K. O. oraz pomoc w ochro­nie jej zdro­wia. Wobec takich usta­leń fak­tycz­nych, przy jed­no­cze­snym dąże­niu do posza­no­wa­nia god­no­ści uczest­nicz­ki postę­po­wa­nia, nale­ża­ło uprzed­nio roz­wa­żyć, czy wła­ści­we zapew­nie­nie ochro­ny jej inte­re­sów nie jest moż­li­we przy zasto­so­wa­niu innych, mniej inge­ru­ją­cych w sfe­rę praw oso­bi­stych jed­nost­ki, insty­tu­cji prze­wi­dzia­nych dla osób wyma­ga­ją­cych wspar­cia. Nie może uiść uwa­gi, że zasto­so­wa­nie ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go, czę­sto wbrew inten­cjom sądów sto­su­ją­cych tę insty­tu­cję, pro­wa­dzi do wyklu­cze­nia osób ubez­wła­sno­wol­nio­nych z życia spo­łecz­ne­go. Wbrew więc sta­no­wi­sku wyra­żo­ne­mu przez Sąd Ape­la­cyj­ny, racji dla orze­cze­nia ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go nie moż­na upa­try­wać przede wszyst­kim w koniecz­no­ści podej­mo­wa­nia przez uczest­nicz­kę postę­po­wa­nia czyn­no­ści na płasz­czyź­nie praw­nej w związ­ku z koniecz­no­ścią udzia­łu uczest­nicz­ki w postę­po­wa­niach sądo­wych. Nale­ży bowiem wcze­śniej roz­wa­żyć, czy ochro­na inte­re­sów uczest­nicz­ki w takich postę­po­wa­niach jest moż­li­wa przy zasto­so­wa­niu insty­tu­cji praw­nych, któ­re w mniej­szym stop­niu inge­ru­ją w sfe­rę jej dóbr oso­bi­stych i praw.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. akt IV CSK 587/17

Z art. 13 § 1 KC wyni­ka, że do ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go może dojść tyl­ko wte­dy, gdy dana oso­ba (któ­ra ukoń­czy­ła 13 lat) jest dotknię­ta cho­ro­bą psy­chicz­ną, nie­do­ro­zwo­jem umy­sło­wym lub inne­go rodza­ju zabu­rze­nia­mi psy­chicz­ny­mi i wsku­tek tych zabu­rzeń nie jest w sta­nie kie­ro­wać swo­im postę­po­wa­niem. Usta­le­nie tych prze­sła­nek nie ozna­cza obo­wiąz­ku ubez­wła­sno­wol­nie­nia, lecz moż­li­wość jego orze­cze­nia, gdy sąd oce­ni, że zacho­dzi taka potrze­ba. Współ­cze­śnie, przy ugrun­to­wa­nej dok­try­nie praw czło­wie­ka, opar­tej na posza­no­wa­niu god­no­ści oso­by ludz­kiej, powszech­nie przy­ję­tym w orzecz­nic­twie stan­dar­dem jest to, że ubez­wła­sno­wol­nie­nie może nastą­pić tyl­ko wte­dy, gdy jest to podyk­to­wa­ne dobrem oso­by cho­rej i leży w jej inte­re­sie, w żad­nym nato­miast wypad­ku nie może wyni­kać z inte­re­su wnio­sko­daw­cy lub innej oso­by trze­ciej (por. m.in. posta­no­wie­nia Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 8 stycz­nia 1966 r., II CR 412/65, OSNCP 1966, nr 10, poz. 170, z dnia 20 grud­nia 1966 r., II CR 434/66, nie publ., z dnia 30 maja 1968 r., I CR 167/68, nie publ., z dnia 7 sierp­nia 1972 r., II CR 302/72, nie publ. i z dnia 30 stycz­nia 2015 r., III CSK 149/14, OSNC 2016, nr 2, poz. 23). Oprócz zatem stwier­dze­nia, że oso­ba, któ­rej doty­czy wnio­sek o ubez­wła­sno­wol­nie­nie cier­pi na zabu­rze­nia psy­chicz­ne powo­du­ją­ce, że nie może kie­ro­wać swo­im postę­po­wa­niem, potrzeb­ne jest usta­le­nie i oce­na, w jaki spo­sób ubez­wła­sno­wol­nie­nie ma słu­żyć tej oso­bie, jakie dzia­ła­nia potrzeb­ne do reali­za­cji jej inte­re­sów nie mogą zostać pod­ję­te w ist­nie­ją­cym poło­że­niu praw­nym, czy obec­ny stan praw­ny zagra­ża w jakiś kon­kret­ny spo­sób jej dobru lub wpły­wa nega­tyw­nie na jej inte­re­sy i czy w wyni­ku ubez­wła­sno­wol­nie­nia uzy­ska lep­szą ochro­nę swo­ich dóbr.

Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego

Oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na cał­ko­wi­cie nie posia­da zdol­no­ści do czyn­no­ści praw­nych. Czyn­no­ści praw­ne pod­ję­te przez oso­bę ubez­wła­sno­wol­nio­ną cał­ko­wi­cie są nieważne.

Wyjąt­kiem jest jed­nak zawar­cie przez oso­bę ubez­wła­sno­wol­nio­ną cał­ko­wi­cie umo­wy nale­żą­cej do umów powszech­nie zawie­ra­nych w drob­nych bie­żą­cych spra­wach życia codzien­ne­go. Taka umo­wa sta­je się waż­na z chwi­lą jej wyko­na­nia, chy­ba że pocią­ga za sobą rażą­ce pokrzyw­dze­nie oso­by ubez­wła­sno­wol­nio­nej cał­ko­wi­cie.

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubez­wła­sno­wol­nio­ną czę­ścio­wo zgod­nie z pra­wem cywil­nym może zostać wyłącz­nie oso­ba pełnoletnia.

Peł­no­let­nia oso­ba fizycz­na może zostać ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo z powo­du cho­ro­by psy­chicz­nej, nie­do­ro­zwo­ju umy­sło­we­go albo inne­go rodza­ju zabu­rzeń psy­chicz­nych, w szcze­gól­no­ści pijań­stwa lub nar­ko­ma­nii, jeże­li stan tej oso­by nie uza­sad­nia ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go, lecz potrzeb­na jest pomoc do pro­wa­dze­nia jej spraw.

Ubezwłasnowolnienie częściowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2010 r., sygn. akt IV CSK 470/09

Sto­sow­nie do art. 16 § 1 KC, oso­ba peł­no­let­nia może być ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo mię­dzy inny­mi z powo­du cho­ro­by psy­chicz­nej, jeże­li stan tej oso­by nie uza­sad­nia ubez­wła­sno­wol­nie­nia cał­ko­wi­te­go, lecz potrzeb­na jest pomoc do pro­wa­dze­nia jej spraw. Prze­pis okre­śla zatem dwie pozo­sta­ją­ce ze sobą w związ­ku prze­słan­ki ubez­wła­sno­wol­nie­nia czę­ścio­we­go, któ­rych usta­le­nie sta­no­wi pod­sta­wę jego zastosowania.

Pierw­sza prze­słan­ka jest zwią­za­na z usta­le­niem kon­kret­ne­go rodza­ju zabu­rze­nia psy­chicz­ne­go, któ­rym dotknię­ta jest dana oso­ba. Wbrew odmien­ne­mu poglą­do­wi skar­żą­ce­go, wska­za­nie w orze­cze­niu cho­ro­by psy­chicz­nej jako powo­du ubez­wła­sno­wol­nie­nia czy­ni zadość wyma­ga­niu art. 557 KPC. Sen­ten­cja orze­cze­nia nie obej­mu­je spre­cy­zo­wa­nia rodza­ju cho­ro­by, ani stwier­dze­nia, że oso­bie pod­le­ga­ją­cej ubez­wła­sno­wol­nie­niu potrzeb­na jej pomoc w pro­wa­dze­niu spraw, gdyż są to jedy­nie koniecz­ne ele­men­ty uza­sad­nie­nia posta­no­wie­nia w zakre­sie jego pod­sta­wy faktycznej.

Dru­gą prze­słan­ką orze­cze­nia o czę­ścio­wym ubez­wła­sno­wol­nie­niu jest stwier­dze­nie, że oso­bie cier­pią­cej na usta­lo­ne zabu­rze­nie psy­chicz­ne jest potrzeb­na pomoc do pro­wa­dze­nia jej spraw. Wła­ści­we rozu­mie­nie tego poję­cia jest istot­ne dla spre­cy­zo­wa­nia zakre­su usta­leń sta­no­wią­cych wyma­ga­ną pod­sta­wę zasto­so­wa­nia art. 16 § 1 KC „Pro­wa­dze­nie spraw” jest w judy­ka­tu­rze rozu­mia­ne sze­ro­ko i obej­mu­je się nim czyn­no­ści praw­ne i fak­tycz­ne, spra­wy zarów­no mająt­ko­we, jak i oso­bi­ste. Zasad­ni­cze zna­cze­nie ma usta­le­nie przez sąd rze­czy­wi­ście ist­nie­ją­ce­go zakre­su spraw wyma­ga­ją­cych decy­zji i czyn­no­ści danej oso­by (tak też w posta­no­wie­niu Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 9 maja 1972 r., II CR 48/72, OSNC 1972, nr 12, poz. 220). Koniecz­ne jest wyja­śnie­nie, w jakich kon­kret­nych spra­wach oso­bie tej potrzeb­na jest pomoc. Inny­mi sło­wy, nie moż­na poprze­stać na ogól­nym stwier­dze­niu o potrze­bie pomo­cy, gdyż nie­odzow­ne jest okre­śle­nie rze­czy­wi­ste­go i skon­kre­ty­zo­wa­ne­go jej zakre­su. Orze­cze­nie o ubez­wła­sno­wol­nie­niu czę­ścio­wym win­no być poprze­dzo­ne usta­le­niem, w pro­wa­dze­niu jakich kon­kret­nie spraw potrzeb­na jest pomoc oso­bie cier­pią­cej na cho­ro­bę psy­chicz­ną lub inne zabu­rze­nia psychiczne.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt IV CSK 157/19

 W orzecz­nic­twie Sądu Naj­wyż­sze­go utrwa­lo­ne jest sta­no­wi­sko, że ubez­wła­sno­wol­nie­nie czę­ścio­we orze­ka się wyłącz­nie w inte­re­sie oso­by potrze­bu­ją­cej pomo­cy w pro­wa­dze­nia swo­ich spraw i w celu ochro­ny jej dobra, a nie w inte­re­sie osób wnio­sku­ją­cych o ubez­wła­sno­wol­nie­nie lub człon­ków jej rodzi­ny (por. posta­no­wie­nia Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 29 grud­nia 1983 r., (…), z dnia 26 stycz­nia 2012 r., III CSK 169/11, PPC 2014, nr 2, s. 263).

Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego

Zgod­nie z prze­pi­sa­mi pra­wa cywil­ne­go, co do zasa­dy do waż­no­ści czyn­no­ści praw­nej, przez któ­rą oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo zacią­ga zobo­wią­za­nie lub roz­po­rzą­dza swo­im pra­wem, potrzeb­na jest zgo­da jej kuratora.

Nale­ży rów­nież pamię­tać, że waż­ność umo­wy, któ­ra zosta­ła zawar­ta przez oso­bę ubez­wła­sno­wol­nio­ną czę­ścio­wo bez wyma­ga­nej zgo­dy kura­to­ra, zale­ży od potwier­dze­nia umo­wy przez tegoż kura­to­ra. Oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo może jed­nak sama potwier­dzić tą umo­wę po odzy­ska­niu peł­nej zdol­no­ści do czyn­no­ści prawnej.

 Jeże­li jed­nak oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo doko­na­ła sama jed­no­stron­nej czyn­no­ści praw­nej, do któ­rej usta­wa wyma­ga zgo­dy kura­to­ra, to czyn­ność ta jest nieważna.

Oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo może jed­nak bez zgo­dy kuratora:

1. Zawie­rać umo­wy nale­żą­ce do umów powszech­nie zawie­ra­nych w drob­nych bie­żą­cych spra­wach życia codziennego.
2. Roz­po­rzą­dzać swo­im zarob­kiem, chy­ba że sąd opie­kuń­czy z waż­nych powo­dów ina­czej postanowi.
3. Swo­bod­nie roz­po­rzą­dzać przed­mio­ta­mi mająt­ko­wy­mi odda­ny­mi jej przez kura­to­ra do swo­bod­ne­go użyt­ku — za wyjąt­kiem czyn­no­ści praw­nych, do któ­rych doko­na­nia nie wystar­cza według pra­wa cywil­ne­go zgo­da przed­sta­wi­cie­la ustawowego.

Pomoc Prawna Online

Adwo­kat Damian Mur­dza z Kan­ce­la­rii Adwo­kac­kiej w Rze­szo­wie ofe­ru­je Pań­stwu moż­li­wość uzy­ska­nia pomo­cy praw­nej, w tym z zakre­su pra­wa cywil­ne­go za pośred­nic­twem Internetu.

Wię­cej infor­ma­cji uzy­ska­ją Pań­stwo w zakład­ce Pora­dy Praw­ne Onli­ne.

Usługi Kancelarii Adwokackiej z zakresu prawa cywilnego

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie zapew­nia pomoc praw­ną Klien­tom w spra­wach doty­czą­cych pra­wa cywil­ne­go w tym doty­czą­cych ubez­wła­sno­wol­nie­nia.

Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo uzy­skać uma­wia­jąc się z adwo­ka­tem na ter­min spotkania.

Zachę­ca­my rów­nież do odwie­dza­nia fan page‑u Kan­ce­la­rii oraz naszej witry­ny.

^{Stan praw­ny na dzień 13 lip­ca 2021 r.}