Rozwód a niedostatek osoby uprawnionej do alimentów

Zgod­nie z pra­wem rodzin­nym, w przy­pad­ku, gdy oso­ba upraw­nio­na znaj­du­je się w nie­do­stat­ku, to może ona docho­dzić od byłe­go współ­mał­żon­ka ali­men­tów. Oso­ba upraw­nio­na może jed­nak to uczy­nić wyłącz­nie wte­dy, gdy nie zosta­ła ona uzna­na za oso­bę wyłącz­nie win­ną roz­kła­du poży­cia mał­żeń­skie­go. Ali­men­ty nale­żą się wów­czas w zakre­sie uspra­wie­dli­wio­nych potrzeb oso­by upraw­nio­nej oraz uza­leż­nio­ne są od moż­li­wo­ści zarob­ko­wych i od sta­nu mająt­ko­we­go zobowiązanego.

Rozwód a orzeczenie o winie

Oso­ba upraw­nio­na z tytu­łu nie­do­stat­ku może docho­dzić od byłe­go mał­żon­ka ali­men­tów w przy­pad­ku, gdy sąd orzekł o roz­wo­dzie:

1. Bez orze­ka­nia o winie.
2. Z winy byłe­go małżonka.
3. Z winy oby­dwoj­ga małżonków.

Niedostatek osoby uprawnionej do alimentów

Oso­ba docho­dzą­ca od współ­mał­żon­ka ali­men­tów w pro­ce­sie o roz­wód musi udo­wod­nić, że znaj­du­je się w niedostatku.

O powyż­szej prze­słan­ce wie­lo­krot­nie wypo­wia­dał się Sąd Naj­wyż­szy. Dla przy­kła­du moż­na podać poniż­sze orzeczenia.

Wyrok Sądu Najwyżsego z dnia 7 września 2000 r., sygn. akt I CKN 872/00

Sąd Naj­wyż­szy w wyro­ku z dnia 7 wrze­śnia 2000 r., sygn. akt I CKN 872/00, stwierdził:

W rze­czy­wi­sto­ści zaś sąd II instan­cji przy­jął — poprzez apro­ba­tę sta­no­wi­sko sądu I instan­cji — iż w nie­do­stat­ku znaj­du­je się ten, kto nie może wła­sny­mi siła­mi zaspo­ko­ić swo­ich uspra­wie­dli­wio­nych potrzeb w cało­ści lub w czę­ści; a uspra­wie­dli­wio­ne potrze­by te takie, któ­rych zaspo­ko­je­nie zapew­ni upraw­nio­ne­mu nor­mal­ne warun­ki byto­wa­nia, odpo­wied­nie do jego sta­nu zdro­wia i wie­ku. Trze­ba stwier­dzić, że takie okre­śle­nie nie­do­stat­ku jest pra­wi­dło­we, odpo­wia­da ugrun­to­wa­ne­mu w tym przed­mio­cie sta­no­wi­sku Sądu Naj­wyż­sze­go, a co naj­waż­niej­sze, wno­szą­ca kasa­cję takiej wykład­ni nie kwe­stio­nu­je, zaś prze­ciw­nie — w peł­ni ją aprobuje.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 r., sygn. akt I CKN 226/00

Sąd Naj­wyż­szy podob­nie stwier­dził w wyro­ku z dnia 5 lip­ca 2000 r., sygn. akt I CKN 226/00:

Pod­kre­ślić tym­cza­sem nale­ży, że w nie­do­stat­ku pozo­sta­je nie tyl­ko taki upraw­nio­ny, któ­ry nie dys­po­nu­je żad­ny­mi środ­ka­mi utrzy­ma­nia, ale tak­że taki, któ­re­go uspra­wie­dli­wio­ne potrze­by nie są w peł­ni zaspo­ko­jo­ne (por. wyrok SN z dnia 20 stycz­nia 2000 r., I CKN 1187/99 — niepubl.).

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt IV CKN 662/00

Z kolei Sąd Naj­wyż­szy w wyro­ku z dnia 28 czerw­ca 2000 r., sygn. akt 662/00 wskazał:

Sąd Ape­la­cyj­ny doko­nał nie­wa­dli­wej wykład­ni art. 60 § 1 KRO, stwier­dza­jąc, że prze­słan­ką prze­wi­dzia­ne­go w tym prze­pi­sie obo­wiąz­ku ali­men­ta­cyj­ne­go jest stan nie­do­stat­ku mał­żon­ka upraw­nio­ne­go oraz że stan ten wystę­pu­je wte­dy, gdy upraw­nio­ny nie jest w sta­nie wła­sny­mi siła­mi zaspo­ko­ić swo­ich uspra­wie­dli­wio­nych potrzeb. Według art. 60 § 1 KRO roz­wie­dzio­ny mał­żo­nek jest obo­wią­za­ny do dostar­cza­nia dru­gie­mu roz­wie­dzio­ne­mu mał­żon­ko­wi środ­ków utrzy­ma­nia w zakre­sie odpo­wia­da­ją­cym uspra­wie­dli­wio­nym potrze­bom upraw­nio­ne­go oraz moż­li­wo­ściom zarob­ko­wym i mająt­ko­wym zobowiązanego.

Rozwód a istotne pogorszenie sytuacji materialnej osoby uprawnionej do alimentów

Pra­wo rodzin­ne prze­wi­du­je, że oso­bie upraw­nio­nej przy­słu­gu­ją ali­men­ty, gdy roz­wód pocią­ga dla niej istot­ne pogor­sze­nie sytu­acji mate­rial­nej. Nale­ży jed­nak pamię­tać, że ali­men­tów moż­na docho­dzić wyłącz­nie od mał­żon­ka wyłącz­nie winnego.

Rozwód a orzeczenie o winie

Oso­ba upraw­nio­na do ali­men­tów z uwa­gi na istot­ne pogor­sze­nie sytu­acji mate­rial­nej może wystą­pić z rosz­cze­niem o świad­cze­nie ali­men­ta­cyj­ne wyłącz­nie w jed­nej sytu­acji. Sąd może orzec o ali­men­tach na rzecz mał­żon­ka upraw­nio­ne­go wyłącz­nie, gdy roz­wód został orze­czo­ny z wyłącz­nej winy mał­żon­ka zobowiązanego.

Istotne pogorszenie sytuacji materialnej osoby uprawnionej do alimentów

Oso­ba docho­dzą­ca od współ­mał­żon­ka ali­men­tów w pro­ce­sie o roz­wód musi udo­wod­nić, że roz­wód pocią­ga za sobą istot­ne pogor­sze­nie sytu­acji mate­rial­nej dla oso­by upraw­nio­nej do ali­men­tów.

O powyż­szej prze­słan­ce wie­lo­krot­nie wypo­wia­dał się Sąd Naj­wyż­szy. Dla przy­kła­du moż­na podać poniż­sze orzeczenia:

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1999 r., sygn. akt I CKN 415/99

Sąd Naj­wyż­szy w wyro­ku z dnia 15 lip­ca 1999 r., sygn. akt I CKN 415/99, wska­zał następująco:

Pogor­sze­nie sytu­acji mate­rial­nej byłe­go mał­żon­ka, doma­ga­ją­ce­go się zasą­dze­nia ali­men­tów na pod­sta­wie art. 60 § 2 KRO, może pole­gać na zmniej­sze­niu ilo­ści środ­ków sto­ją­cych do dys­po­zy­cji mał­żon­ka nie­win­ne­go, jak rów­nież na zwięk­sze­niu się jego uspra­wie­dli­wio­nych potrzeb. Pogor­sze­nie to musi wystą­pić na sku­tek rozwodu.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1998 r., sygn. akt III CKN 186/98

Nato­miast Sąd Naj­wyż­szy w wyro­ku z dnia 7 maja 1998 r., sygn. akt III CKN 186/98, stwierdził:

W uchwa­le z 16 grud­nia 1987 r., III CZP 91/86, zawie­ra­ją­cej wytycz­ne w zakre­sie wykład­ni pra­wa i prak­ty­ki sądo­wej w spra­wach o ali­men­ty (OSNCP z 1988 r., z. 4, poz. 42), któ­ra nie ma wpraw­dzie mocy zasa­dy praw­nej (por. uchwa­łę peł­ne­go skła­du sędziów Sądu naj­wyż­sze­go z dnia 5 maja 1992 r., Kw. Pr. z 1992 r., nr 5, OSNCP z 1993 r., z. 1 — 2, poz. 1), nie­mniej zacho­wa­ła walor doko­na­nej w niej wykład­ni, Sąd Naj­wyż­szy wyja­śnił, iż prze­słan­ką roz­sze­rzo­ne­go obo­wiąz­ku ali­men­ta­cyj­ne­go mał­żon­ka pono­szą­ce­go wyłącz­ną winę roz­kła­du poży­cia jest usta­le­nie, że roz­wód pocią­ga za sobą istot­ne pogor­sze­nie sytu­acji mate­rial­nej mał­żon­ka nie­win­ne­go, nie mają­ce jed­nak cech nie­do­stat­ku. Oce­na, czy nastą­pi­ło takie pogor­sze­nie, zale­ży od porów­na­nia sytu­acji, w jakiej nie­win­ny mał­żo­nek zna­lazł się wsku­tek orze­cze­nia roz­wo­du, z sytu­acją, w jakiej znaj­do­wał­by się, gdy­by roz­wo­du nie orze­czo­no i gdy­by poży­cie mał­żon­ków funk­cjo­no­wa­ło pra­wi­dło­wo. Obo­wią­zek ali­men­ta­cyj­ny mał­żon­ka wyłącz­nie win­ne­go roz­kła­du poży­cia nie się­ga przy tym z regu­ły tak dale­ko, aby miał zapew­nić mał­żon­ko­wi nie­win­ne­mu rów­ną sto­pę życio­wą, nie­mniej zakres przy­czy­nia­nia się mał­żon­ka wyłącz­nie win­ne­go do utrzy­ma­nia mał­żon­ka nie­win­ne­go mie­ści się mię­dzy gra­ni­cą, poni­żej któ­rej ist­nie­je nie­do­sta­tek, a gra­ni­cą, któ­rej prze­kro­cze­nie było­by zrów­na­niem sto­py życio­wej oboj­ga mał­żon­ków (por. uza­sad­nie­nie tezy XIII powo­ła­nej uchwa­ły z dnia 16 grud­nia 1987 r., III CZP 91/86).

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego

Co do zasa­dy, zgod­nie z obo­wią­zu­ją­cym pra­wem rodzin­nym, obo­wią­zek dostar­cza­nia ali­men­tów na rzecz byłe­go mał­żon­ka wyga­sa w razie zawar­cia nowe­go związ­ku mał­żeń­skie­go przez oso­bę upraw­nio­ną do ali­men­tów.

Od powyż­szej zasa­dy ist­nie­ją jed­nak wyją­tek. W przy­pad­ku, gdy oso­bą zobo­wią­za­ną do uisz­cza­nia ali­men­tów jest mał­żo­nek, któ­ry nie jest wyłącz­nie win­ny roz­kła­do­wi poży­cia mał­żeń­skie­go, to wów­czas obo­wią­zek pła­ce­nia ali­men­tów usta­je z upły­wem okre­su 5 lat od dnia orze­cze­nia roz­wo­du. Nale­ży jed­nak pamię­tać, że na uspra­wie­dli­wio­ne żąda­nie oso­by upraw­nio­nej, sąd może prze­dłu­żyć powyż­szy termin.

Pomoc Prawna Online

Adwo­kat Damian Mur­dza z Kan­ce­la­rii Adwo­kac­kiej w Rze­szo­wie ofe­ru­je Pań­stwu moż­li­wość uzy­ska­nia pomo­cy praw­nej, w tym z zakre­su pra­wa rodzin­ne­go za pośred­nic­twem Internetu.

Wię­cej infor­ma­cji uzy­ska­ją Pań­stwo w zakład­ce Pora­dy Praw­ne Onli­ne.

Usługi Kancelarii Adwokackiej z zakresu prawa rodzinnego

Kan­ce­la­ria Adwo­kac­ka Adwo­kat Damian Mur­dza w Rze­szo­wie zapew­nia pomoc praw­ną Klien­tom w spra­wach doty­czą­cych pra­wa rodzin­ne­go, w tym doty­czą­cych roz­wo­dów.

Wię­cej infor­ma­cji mogą Pań­stwo uzy­skać uma­wia­jąc się z adwo­ka­tem na ter­min spotkania.

Zachę­ca­my rów­nież do odwie­dza­nia fan page‑u Kan­ce­la­rii oraz naszej witry­ny.

Stan praw­ny na dzień 22 kwiet­nia 2022 r.